تبیین ماهیت و حدود آزادی‌بیان از منظر فقه و حقوق بین‌الملل

نویسنده

چکیده

آزادی‌بیان یکی از نهادهای مهم در حقوق بین‌الملل و عرف سیاسی کنونی جهان است. یکی از چالش‌های جدی و حساس اسلام و غرب در چند دهه اخیر، توهین به نمادها و مقدسات اسلامی در مطبوعات و افکار عمومی غربی و دفاع دولت‌های غربی از این امر، با استناد به نهاد آزادی‌بیان است. پرسش‌های اصلی این است که اساساً آزادی‌بیان به چه معنا است؟ مبانی آن در حقوق بین‌الملل کدام است؟ آیا استثنائاتی برای آزادی‌بیان وجود است؟ فقه اسلامی با اتکا به قرآن و سنت در برابر آزادی‌بیان چه موضعی دارد؟ و براساس چه مبانی و ارزش‌هایی می‌توان ناروایی و ممنوعیت توهین به مقدسات ادیان و مذاهب را تبیین کرد؟ اگرچه آزادی‌بیان براساس مبانی گوناگون مستلزم ممنوعیت هرگونه سانسور و مجازات از سوی دولت‌هاست، اما عناوین اضرار، ایذاء و ایجاد نفرت مذهبی از استثنائات این نهاد حقوقی بین‌المللی به‌شمار می‌رود. فقه اسلامی اجمالاً نهاد آزادی‌بیان را پذیرفته، اما با استناد به دلائل درون‌دینی و غیر آن، دایرۀ آزادی‌بیان را به صورت محدود‌تری در نظر می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explain the nature and limits of freedom of expression from the perspective of jurisprudence and international law / An interview

[1] . محمدرضا کدخدایی، «بررسی قاعدۀ التعزیر فی کل معصیه»، مجلۀ فقه اهل‌بیت(علیهم السلام)، سال چهاردهم، شماره 54، تابستان 1387، ص91ـ 142.
[2] . محمدحسن نجفی‌جواهری، جواهر‌الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دارإحیاء التراث‌العربی، 1404ق، ج42، ص169.
[3] . زمر: 18
[4] . محمود حکمت‌نیا، آزاداندیشی و آزادی‌بیان، فصل دوم (مبانی فلسفی و ادلۀ آزادی‌بیان)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1399، ص95 ـ172.
[5] . نهج‌البلاغه، حکمت 161.
[6] . احزاب: 60.