بررسی تاریخی آیین‌های سوگواری در فرهنگ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

گریه، حزن و اندوه ازجمله غرایز ذاتی انسان بوده که خداوند در سرشت او به‌عنوان عواطف انسانی ودیعه گذاشته است؛ با توجه به آیات قرآن و کتاب‌های مقدس سایر ادیان، پیامبران الهی نیز بر پایۀ این ودیعه فطری، در فراغ عزیزانشان محزون بوده‌اند. براساس گزارش‌های معتبر تاریخی، پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) به جهت عواطف بالا و کامل در فراغ عزیزان همچون مادرش آمنه، فرزندش ابراهیم، عمویش حمزه و نیز جعفر‌بن‌ابی‌طالب، عثمان‌بن‌مظعون، زید‌بن‌حارثه و سایر شهدا گریه و سوگواری نمودند؛ عزاداری پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) ، مختص به نزدیکان و یاران درگذشتۀ آن حضرت نبوده، بلکه پیامبر با شنیدن خبر شهادت امام‌حسین(علیه السلام) در آینده، اندوهناک و گریان شدند. سایر مسلمانان نیز به تبع این سنت، در فراغ عزیزان و صحابه عزاداری نموده و لباس مشکی می‌پوشیدند و به تأسی از سنت آن حضرت، در اعصار مختلف مسلمانان بغداد، مصر و سایر بلاد اسلامی در ایام شهادت امام‌حسین(علیه السلام) عزاداری نموده و شیعه و اهل‌سنت در روز عاشورا، دستۀ عزاداری برپا می‌کردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical study of mourning rituals in Islamic culture

چکیده [English]

Crying, grief, sorrow and grief are among the innate instincts of man that God has pledged in his nature as human emotions. According to the verses of the Holy Quran and the holy books of other religions, the divine prophets have also been sad and mournful in the absence of their loved ones based on this natural deposit.
According to authentic historical and hadith reports, the holy Prophet of Islam (PBUH) due to human emotions in the absence of loved ones such as his mother Amina, his son Ibrahim, his uncle Hamza and also Ja'far ibn Abi Talib, Uthman ibn Mazoon, Zayd ibn Haritha, Sa'd ibn Rabi 'and others The martyrs cried and mourned.
The mourning of the Prophet (PBUH) was not limited to the relatives and friends of the deceased, but he was saddened and cried when he heard the news of the martyrdom of Imam Hussein (PBUH) in the future. Other Muslims, following this tradition, mourned in the absence of their loved ones and companions and wore black clothes. Also, based on the tradition of that Imam, in different eras, Muslims in Baghdad, Egypt and other Islamic countries mourned the days of the martyrdom of Imam Hussein (AS) and Shiites and Sunnis held mourning groups on the day of Ashura.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mourning
  • Sunnah of the Prophet (PBUH)
  • mourning of Imam Hussein (PBUH)
  • manner of companions
  1. قرآن‌کریم

    1. ابن‌الجعد، عبید الجوهری البغدادی، مسند ابن‌الجعد، بیروت: مؤسسة نادر، 1410ق.
    2. ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر، 1407ق.
    3. إبن‎أبی‎شیبة کوفی، ابوبکر عبدالله‎بن‎محمد، الکتاب المصنف فی الأحادیث و الآثار، تحقیق: کمال یوسف الحوت، ریاض: مکتبة الرشد، 1409ق.
    4. ابن‌أثیر، عزالدین أبوالحسن على‌بن‌محمد الجزرى، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت: دار‌الفکر، 1409ق.
    5. ــــــــــــــ، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار‌الصادر، 1385ق.
    6. ابن‌تیمیة حرانی‌ حنبلی، مجموع فتاوى شیخ الإسلام ابن‌تیمیة مخرجة و محققة، تحقیق: عامر الجزار ـ أنور الباز، مصر: دارالوفاء، 1426ق.
    7. ــــــــــــــ، منهاج ‌السنة‌ النبویة، تحقیق: محمدرشاد سالم، ریاض: جامعة الإمام ‌‌‌محمد‌بن‌سعود الإسلامیة، 1406ق.
    8. ابن‌حجر عسقلانی، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، تحقیق: عبد الرحمن بن عبدالله الترکی و کامل محمد الخراط، بیروت: مؤسسة الرساله، 1417ق.
    9. ــــــــــــــ، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، تحقیق: محب الدین الخطیب، بیروت: دارالمعرفة، 1424ق.
    10. ابن‌‏حنبل، احمد‌بن‌محمد، مسند الإمام أحمد‌بن‌حنبل‏، تحقیق: شعیب الأرنؤوط ـ عادل مرشد، بیروت: مؤسسة الرسالة، ‏1421ق.‏
    11. ابن‌سعد، ابوعبدالله محمدبن‌سعد، الطبقات الکبری، بیروت: دارالنشر، [بی‌تا].
    12. ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن، تاریخ دمشق الکبیر، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، 1412ق.
    13. ابن‎کثیر، اسماعیل‎بن‎‎عمر، البدایة و النهایة، بیروت: دارالفکر، 1407ق.
    14. ابن‌ماجه قزوینی، محمدبن‌یزید، سنن ابن‌ماجه، بیروت: دارالفکر، 1418ق.
    15. ابن‌هبةالله بن عبدالله الشافعی، ابی‌القاسم علی‌بن‌حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: محب‌الدین ابی‌سعید عمر بن غرامة العمری، بیروت: دارالفکر، ۱۹۹۵م.
    16. ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق: مصطفى سقا و ابراهیم أبیارى و عبدالحفیظ شلبى، چاپ‌دوم، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده، 1375ق.
    17. اسفراینی، أبوإسحاق، نور العین فی مشهد الحسین8، تونس: مکتبة المنار مطبعة المنار، [بی‌تا].
    18. آلوسی، شهاب‌الدین محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، محقق: علی عبدالباری عطیة، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق.
    19. بخاری، محمدبن‌اسماعیل، التاریخ الأوسط، تحقیق: محمودابراهیم زاید، قاهره: مکتبة دارالتراث، ۱۳۹۷ق.
    20. ــــــــــــــ، صحیح بخاری، مصر: وزارة الاوقاف، 1410ق.
    21. بن‌باز، عبدالعزیز بن عبدالله، مجموع فتاوى و مقالات متنوعة، ریاض: دارالقاسم للنشر، 1420ق.
    22. تفتازانی، سعدالدین مسعود‌بن‌عمر بن عبدالله، شرح العقائد النَسَفیه، تحقیق: احمد حجازی السّقا، قاهره: مکتبه الکلیات الأزهریه، 1408ق.
    23. حاکم‌نیشابوری، ابوعبدالله، المستدرک على الصحیحین، تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1411ق.
    24. حسان‌بن‌ثابت، دیوان حسان‌بن‌ثابت، محقق: ولید عرفات‌، بیروت: دارصادر، 1394ق.
    25. ذهبی، شمس‌الدین محمد‌بن‌احمد، تاریخ الاسلام، محقق: عمرعبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربى، 1409ق.
    26. ــــــــــــــ، سیر أعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الأرنؤوط ـ محمد نعیم العرقسوسی، چاپ‌نهم، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413ق.
    27. زمخشری جارالله ابی‌قاسم محمود‌بن‌عمر، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل، بیروت: دارالمعرفة، 1430ق.
    28. ــــــــــــــ، الفائق فی غریب الحدیث و الأثر، محقق: علی محمد البجاوی ـ محمد أبو الفضل إبراهیم، بیروت: دارالمعرفة، 1414ق.
    29. سبط ابن‌جوزی، یوسف‌بن‌قزاوغلی، تذکرة الخواص، قم: شریف رضی، 1471ق.
    30. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، تاریخ الخلفا، چاپ‌سوم، بغداد: مکتبه المثنى، 1383ق.
    31. ــــــــــــــ، جامع الأحادیث، بیروت: دارالنشر، 1424ق.
    32. طبرى‌، محب‌الدین أحمدبن‌عبدالله‏، ذخائر العقبى فی مناقب ذوی‌القربى، قم: مؤسسة‌ دارالکتاب الإسلامى‌، 1428ق.
    33. طبری، أبوجعفر محمد‌بن‌جریر، تاریخ طبری، بیروت: دارالتراث، [بی‌تا].
    34. غالب، محمدادیب، من اخبار الحجاز و النجد فی تاریخ الجبرتی، ریاض: دارالیمامه، ۱۳۹۵ق.
    35. فاکهی، محمد‌بن‌اسحاق، أخبار مکه، مکه مکرمه: مکتبة الأسدی، 1424ق.
    36. فخررازی، محمدبن‌عمر، عصمة الانبیاء، مصر: مکتبة الخانجی، 1406ق.
    37. فیروزآبادی، محمد‌بن‌یعقوب، تاج العروس، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
    38. ق‍رطب‍ی‌، م‍ح‍م‍د‌بن‌اح‍م‍د، تفسیر قرطبی، قاهره: دارالفد العربی، ۱۴۱۰ق.
    39. مانوی، زین‌الدین محمد، فیض القدیر، مصر: المکتبة التجاریة الکبرى، 1356ق.
    40. متقی‌هندی، علی‌بن‌حسام، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرساله، 1413ق.
    41. مقریزى، تقى‏الدین، المواعظ و الإعتبار فى ذکر الخطط و الآثار، مصر: مؤسسة الفرقان للتراث الاسلامى، [بی‌تا].
    42. مقریزی، احمد‌بن‌علی، إمتاع الأسماع، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1420ق.
    43. مکارم‌شیرازی، ناصر، عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها، قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌ابیطالب8، [بی‌تا].
    44. نسائی، احمدبن‌شعیب، السنن الکبری، تحقیق: حسن عبدالمنعم، بیروت: الرساله، 1421ق.
    45. نووی، محیی‌الدین یحیی‌بن‌شرف، المجموع: شرح المهذب، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1421ق.
    46. نیشابوری، مسلم‌بن‌حجاج، صحیح مسلم، مصر: دار‌الحدیث، ‏1412ق‏.
    47. هیثمی، نورالدین علی‌بن‌ابی‌بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دارالفکر، 1412ق.