یکی از مهم‌ترین مسایل فلسفۀ دین و کلام جدید، بحث «منشأ دین» است؛ دراین‌باره دیدگاه‌های متفاوتی از سوی صاحب‌نظران ارائه گشته است. برخی با رویکردی خداگرایانه در پی عاملی ماورائی و غیرمادی برای آن بوده و در مقابل، برخی با رویکردی الحادی و با پیش‌فرض عدم وجود خدا، با الهی بودن دین، مخالفت کرده، برای تبیین دین‌داری انسان‌ها، به عوامل مختلفِ روان‌شناختی، مردم‌شناختی، پدیدارشناختی و جامعه‌شناختی تمسک جسته‌اند؛ عواملی نظیر: جهل، نظریۀ طبقاتی و زایش اجتماعی ازجمله عواملی هستند که برخی از دیدگاه‌های جامعه‌شناختی الحادی دربارۀ منشأ دین بیان داشته‌اند که در این نوشتار به تبیین و نقد آنها پرداخته می‌شود.
)