از جمله آسیبهای تحلیل گزارههای تاریخی، سطحینگری رخدادهاست که ناشی از عدم اشراف بر جوانب صدور افعال است. انسان بهعنوان یک عنصر تاریخساز، کنشگریهایی دارد که معلول علتها است که با کشف آن میتوان گزارشهای تاریخی را دقیق بررسی و تبیین کرد. فهم دقیق گزارشهای رسیده از مخالفت صحابه در عصر حیات رسولخدا ما را به علل و عوامل مخالفتها وا میدارد؛ در یک نگاه کلی، علل مخالفت صحابه با رسولخدا در علل زیر خلاصه میشود: دنیاگرایی، نفاق،حسادت، انحرافات عقیدتی، رسوخ عادات جاهلی و ضعف ایمان، که هریک به نوبه خود علت مستقلی برای تمرد از اوامر رسولخدا به شمار میروند. عللی که با رسوخ در روح و روان انسان او را از پذیرش حق باز داشته و برای رسیدن به آمال خود با همه ارزشها مخالفت میکند. این تحقیق که با روش توصیفی ـ تحلیلی نوشته شده است با کشف علل مخالفتهای صحابه آن را آینه فراسوی آینده امت اسلام قرار میدهد تا از گرفتاری در مخالفت با ولیخدا مصون بماند.
)